Geçmişten günümüze Şanlıurfa ili genelinde yapılan arkeolojik araştırmalar, günümüzden 11.500 yıl öncesinde bu bölgede yerleşik hayatın olduğunu bilimsel olarak kanıtlamaktadır. Tespit edilen taşınmaz kültür varlıkları kapsamındaki eser sayısı ile Türkiye’nin ilk üç-dört şehri arasında gösterilen Şanlıurfa, il genelinde yapılan birçok kazı ile Türkiye’de en çok arkeolojik kazı yapılan illerin başında gelmektedir. Şehir merkezi ve iki ilçe merkezi kentsel sit alanı olarak ilan edilmiş olduğu için “Müze Şehir” olarak anılmaktadır. 

Şanlıurfa, şehir surları, Urfa Kalesi, Haleplibahçe Mozaikleri, Göbeklitepe, Osmanlı döneminden kalma 11 hanı, tarihi değere sahip 36 cami ve mesciti, 5 medresesi, kilise ve manastırları, 21 tarihi pazarı ve 4 çarşısı, 8 adet hamamı, 12 çeşmesi, 4 kervansarayı, çok sayıdaki köşk ve konakları ile kültür turizminin önemli mekanlarından birisidir. Tüm bu kültürel ve tarihi zenginliği nedeniyle Şanlıurfa; Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından hazırlanan Türkiye Turizm Stratejisi Belgesi'nde Marka Kültür Kenti olmaya aday illerden biri olarak tanımlanmakta ve GAP Kültür ve Turizm Gelişim Bölgesi içerisinde yer almaktadır. Şanlıurfa’ya gelen yabancı turist istatistiklerine bakıldığında da turistlerin şehre geliş nedenlerinin başında gezi, eğlence ve kültürel faaliyetlerin geldiği görülmektedir.