Tarihçesi
Akçakale yöresi tarihi kayıtlarda, MÖ.2000’de Asurluların egemenliği altında olarak geçmektedir. MÖ.612’de Babillilerin sınırları içerisinde kalmıştır. Daha sonra Medler ve Persler yöreye egemen olmuş, Büyük İskender’in MÖ.332’de Anadolu’daki Pers hâkimiyetine son vermesinden sonra Urfa yöresi ile birlikte Akçakale de Makedonya Krallığının egemenliği altına girmiştir. Büyük İskender’in ölümünden sonra Seleukoslar yöreye hâkim olmuş, bunu Osrhoene Krallığı ve Romalılar izlemiştir. Roma’nın 395’te ikiye ayrılmasından sonra Doğu Roma (Bizans) sınırları içerisinde kalmış, Bizanslılar ile Sasaniler arasında sık sık el değiştirmiştir. Yöre MS.640 yılında İslam ordularınca fethedilmiş, 661 yılında Emevilerin, 750’de Abbasilerin hâkimiyetine girmiştir. Emevi Halifesi Mervan başkentini Harran’a taşımış (744-750), burada kurulan Harran Üniversitesinde din, astronomi, tıp, matematik ve felsefe konularında önemli çalışmalar yapılmıştır.
Malazgirt Savaşı’ndan (1071) sonra Selçuklular bu bölgeye kadar uzanmıştır (1087). Urfa’nın Zengilerin eline geçmesinden sonra, Urfa yöresi ile birlikte Harran da Musul Atabeylerinin eline geçmiştir. Daha sonra Eyyubiler ve Selçuklular arasında zaman zaman el değiştirmiştir. Moğol istilasına uğrayan yöre, Yavuz Sultan Selim’in Mısır Seferi (1517) sırasında Osmanlı topraklarına katılmıştır. Osmanlı döneminde küçük bir köy niteliğindeki Akçakale’nin, Türkiye-Suriye sınırı çizilmeden önce Tel Ebyâd (Beyaz Tepe) olan ismi, 1921’de Akçakale olarak değiştirilmiştir. Cumhuriyet döneminde Harran’da bulunan ilçe merkezi, 1946’da ilçe konumuna getirilmesi ile Akçakale’ye taşınmıştır.
Coğrafi Durum
Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nde Şanlıurfa İline bağlı bir ilçe olan Akçakale, deniz seviyesinden 385 m yükseklikte olup, yüzölçümü 1.248 km2’dir. Doğuda Ceylanpınar ve Viranşehir, batıda Suruç, kuzeyde Şanlıurfa Merkez ve Harran, güneyde ise Suriye ile çevrilidir. Akçakale İlçesi mülki idare bakımından Şanlıurfa İline bağlı olup, Şanlıurfa İline uzaklığı 52 km’dir. Harran Ovası üzerinde kurulan Akçakale kuzeyden güneye doğru açılan düz ve geniş bir ova görünümündedir. Harran Ovasını, Viranşehir Ovasından kuzey-güney doğrultusunda geniş bir sıra halindeki Tek Tek Dağları ayırmaktadır. Bu dağlar ilçe sınırları içerisinde 600 m’ye ulaşmaktadır. Ayrıca ilçenin doğusunda kuzey-güney doğrultusunda Nemrut Dağları uzanmaktadır. Bu dağların yüksekliği ise 600 m’yi aşmamaktadır. İlçe topraklarını Fırat Nehri ile birleşen Culap Suyu ile Belih Suyu sulamaktadır. Güneydoğu Anadolu Projesi (GAP) kapsamındaki Aşağı Fırat Projesi içerisinde kalan Atatürk Barajı ile Urfa Tüneli ilçenin tarımsal üretimini arttırmıştır. Deniz seviyesinden 385 m yüksekliktedir.
İlçede Karasal İklim hüküm sürmekte olup, yazlar sıcak ve kurak, kışlar nispeten ılık ve az yağışlı olarak geçer. Temmuz ve Ağustos aylarında ortalama sıcaklık 40 dereceyi bulurken bazı gecelerde sıcaklık 30 dereceyi geçer. Aralık ve Ocak aylarında ise havaların en soğuk olduğu dönemdir. Bu aylarda gündüzleri 12-14 derece olan sıcaklık bazı gecelerde ender de olsa (0) dereceye düşmektedir. Bölgede yağışlar genellikle yetersiz bir seviyededir. Bununla birlikte Ekim ve Nisan ayları yağışların en bol olduğu dönemedir. Yörede kar yağışı görülmez. Önemli akarsuları ve gölleri yoktur. İlçe ormandan yoksundur.
İdari ve Sosyo-Ekonomik Durum
İlçenin 2017 yılı Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi sonuçlarına göre toplam nüfusu 109.856'dır. İlçe ekonomisi genel olarak eskiden beri tarım ve hayvancılığa dayanmaktadır. Bu nitelik halen devam etmektedir. İlçe genelinde 880.000 dekar tarıma elverişli arazi bulunmaktadır. 155.000 dolayında Antep fıstığı ağacı, 9000 nar ağacı ve diğer muhtelif ağaçlar mevcut olup, bunların çoğu meyve vermektedir. İlçe tarımında GAP’ın kısmen devreye girmesi ile bir dinamizm görülmektedir. İlçe genelinde özel kuyular, DSİ ve sulama birliklerinin kuyuları vasıtasıyla 600.000 dekar arazi sulanmaktadır. GAP’ın öngördüğü rakamlar ise bunun dışındadır. Geniş ve düz bir ova görünümü arz eden ilçe topraklarının büyük kısmı tarıma elverişlidir. Tarıma elverişli alanda buğday, arpa, mısır, pamuk vb. ürünlerin ekimi yapılabilmektedir.